Yas tutma, sevdiğimiz birinin yitirilmesi ardından yaşanan doğal bir süreçtir. Yalnızca ölüm değil, boşanma ve çok sevdiğimiz birinden ayrılma da bir yas sürecidir. Bireyi zorlayıcı ve stresli bir dönemdir ancak hastalık olarak ifade edilmemelidir. Kaybı kabul etmemiz, kendimizi toparlamamız zaman alır ve sonu gelmeyecekmiş gibi görünen acı dolu bir dönem geçiririz.
Kayıp ve Yas Süreci Aşamaları
Hissizlik: Kayıp ve yas döneminde yaşanılan ilk evredir. Kişi sevdiği bir kişinin ölüm haberini yeni almıştır ya da sevdiği birisiyle yeni ayrılık yaşamıştır. Bu evrede kişi yaşadığı durumun ne olduğunu kavrayamadığından ötürü herhangi bir tepki göstermez ve hissizleşir.
İnkar: Kişiler sevdikleri kişinin ölümünü veya sevdikleri kişiyle yaşadıkları ayrılığı kabul etmekte zorlanarak inkar etmeye başlarlar. Ölen kişi veya hayatlarından çıkan ayrıldıkları kişi hala yaşıyormuş gibi davranabilir veya çevrelerine hala o kişilerle birlikte olduklarını söyleyebilirler.
Arzu Etme: Kaybedilen kişinin geri gelmesi arzulanır. Birey başına böyle bir durumun neden geldiğinin sorgulamasını yapar. Bu sorgulama ile beraber yalnızlık ve öfke duyguları da hissedilir.
Öfke: Bu aşamada kişi sevilen kişinin kaybı sırasında bir şey yapamadığından dolayı kendine karşı yoğun öfke duyar. Hatta bazen ölen veya giden kişiye neden beni bıraktın şeklinde öfke duyabilirler. Yas sonrası ortaya çıkan bu öfke bir uyum sağlama çabasıdır.
Çaresizlik: Kişi ölen veya giden kişinin ardından yapabileceği bir şey olmadığı için çaresiz hisseder.
Kabulleniş: Bu evrede kişiler artık sevdiklerinin ölümünü veya ayrılığı kabullenirler ve bu kayıpların ardından nasıl bir yol çizeceklerini belirlemeye başlarlar.
Yas süreci içerisinde verilen tepkiler bireyseldir fakat bir grup ortak bedensel, bilişsel, duygusal ve davranışsal belirtiler görülmektedir.
Fiziksel belirtiler: Nefes alamama, boğulacakmış gibi olma, her an tetikte olma hali, iştah artması/ azalması, çabuk yorulma.
Duygusal belirtiler: Şok, üzüntü, öfke, suçluluk, kaygı, korku, yalnızlık, yorgunluk, çaresizlik, isteksizlik, umutsuzluk.
Bilişsel belirtiler: İnanmama, dikkat dağınıklığı, çarpık düşünceler, unutkanlık, rahatsız edici rüyalar görme.
Davranışsal belirtiler: Dikkatsizlik, uyku ve iştah problemleri, alkol ya da madde kullanımı, sosyal çevreden ve hatırlatıcı uyaranlardan kaçma.
Kayıp ve Yas Süreci Nasıl Atlatılır?
Sizi seven kişilerin desteği size her zaman yardımcı olacağından ötürü çevrenizdeki insanları kendinizden uzaklaştırmayın. Sizi anlayan ve size iyi gelen kişilerin etrafında olmak daha iyi hissetmenize sebebiyet verecektir. Duygularınızı yaşamaktan kaçınmayın. Ağlamak ve üzülmek istiyorsanız çekinmeden ağlayın veya üzülün. Acılarınızı içinize attıkça bedeninizi ve zihninizi daha çok yıpratarak yas sürecini atlatmayı zorlaştırmış olursunuz. Acılarınız konusunda konuşmaktan çekiniyorsanız bir kağıt, kalem alın ve içinizden ne geliyorsa anlatın. Acılarınızla baş etmek adına uyuşturucu gibi zararlı maddelere başvurmayın. Bunlar acılarınızı hafifletmede faydalı olmadığı gibi aynı zamanda size ciddi zararlar verirler. Kayıp ve yas sürecini sağlıklı bir şekilde atlatmakta zorlanıyorsanız mutlaka bir uzmana başvurmalısınız. Çevrenize anlatamayacağınız konuları sizi tanımayan ve objektif bir biçimde yaklaşan birine anlatmak daha iyi hissetmenizi sağlayabilir.